| पुस्तक | टाटायन |
| लेखक | गिरीश कुबेर |
| पृष्ठसंख्या | ४१९ |
| प्रकाशन | राजहंस प्रकाशन |
| समीक्षण | आकाश जाधव |
| मूल्यांकन | ४ | ५ |
'टाटा' हे नाव न ऐकलेली व्यक्ती कदाचित भारतात शोधून सापडणार नाही. भारतीयांसाठी 'विश्वास' या शब्दाचा समानार्थी 'टाटा' हा शब्द आहे. आज टाटा समूह फक्त भारतातच नव्हे, तर संपूर्ण जगात पसरलेला आहे. कित्येक क्षेत्रांत टाटा समूह प्रथम क्रमांकावर आहे, पण त्याबद्दल आपण सर्वच अनभिज्ञ आहोत.
लेखक गिरीश कुबेर यांनी टाटा समूहाच्या स्थापनेपासून ते अगदी अलीकडे रतन टाटा - सायरस मिस्त्री यांच्यापर्यंत या समूहाबद्दल लिहिले आहे. हा कालखंड १०० वर्षांपेक्षा जास्त मोठा आहे. पुस्तकातील असंख्य घटना भारतातील आणि जगातील वेगवेगळ्या भागांत घडलेल्या आहेत. पुस्तकात तत्कालीन व्यक्तिमत्त्वांची रेलचेल आहे, ब्रिटिश कालीन संदर्भ आहेत, आणि स्वातंत्र्योत्तर भारतातील राजकीय पार्श्वभूमी आहे. या पुस्तकाचा व्याप एकूणच प्रचंड आहे, आणि तो गिरीश कुबेर यांनी समर्थपणे पेलला आहे. असं उत्कृष्ट पुस्तक मराठी भाषेत लिहिल्याबद्दल त्यांचे आपण कौतुक करायला हवे.
नुसेरवानजी टाटा (जमशेटजी टाटा यांचे वडील) यांनी मुंबई गाठली, आणि कसलाही अनुभव अथवा अर्थसहाय्य पाठीशी नसताना व्यवसाय सुरू केला आणि टाटा समूहाचा पाया रचला. पुढे जमशेटजी टाटा, ज्यांना आपण आज भारतीय उद्योगविश्वाचे भीष्म पितामह म्हणून ओळखतो, यांनी या व्यवसायाचा विस्तार केला. जगात कोठेही जलविद्युत निर्मितीकेंद्र नसताना टाटा समूहाने ते अथक परिश्रमाने उभारले. टाटा समूहाच्या दूरदृष्टीमुळेच भारतात पोलाद उद्योग सुरू झाला. मुळात, टाटा हे भविष्याचा विचार करत होते. देश बांधण्यासाठी सक्षम उद्योग उभे करणे गरजेचे आहे, हे त्यांनी काळाच्या आधीच ओळखले आणि त्याची तयारी देखील केली.
पुस्तक वाचताना नावांमध्ये गफलत होऊ नये, समजण्यास सोपे जावे म्हणून टाटांचा कौटुंबिक वृक्ष दिला आहे. उद्योगांव्यतिरिक्त, टाटा कसे होते, हे देखील लेखकाने जागोजागी विशद केले आहे. पुस्तकात कोणताही एक नायक नाही, तरीपण ज्यांनी टाटा समूह पुढे नेला, त्या सर्वांबद्दल लिहिले गेले आहे आणि प्रत्येकाला योग्य न्याय देण्यात आला आहे. पुस्तकात कृष्णधवल छायाचित्रेही दिली आहेत आणि शेवटी गिरीश कुबेर यांनी रतन टाटांची घेतलेली मुलाखत देखील आहे.
टाटा समूहाचा विस्तार होत असताना जे.आर.डी. यांना प्रचंड संघर्ष करावा लागला, आणि त्याचे कारण होते तत्कालीन राजकीय वर्तुळ आणि लायसेन्सराज. टाटा समूहाने खरी भरारी घेतली तेव्हा भारताने खुली अर्थव्यवस्था स्वीकारली, आणि आज टाटा एक बलाढ्य उद्योगसमूह म्हणून नावारूपास आला आहे. पुस्तकात टाटा स्टील, एअर इंडिया, टाटा मोटर्स, टाटा कन्सल्टिंग सर्व्हिसेस या कंपन्यांच्या जन्मकथा आहेत. त्याशिवाय पहिली भारतीय बनावटीची मोटर म्हणजे इंडिका आणि नॅनोची जन्मकथा देखील आहे.
'टाटायन' हे पुस्तक प्रत्येक भारतीयाने वाचावे असेच आहे. या उद्योगसमूहावर याहून सविस्तर माहिती असलेले पुस्तक शोधून सापडणार नाही, त्यामुळे हे पुस्तक एकदा जरूर वाचा.